Zioła towarzyszą nam w kuchni w formie uzupełnienia diety czy fitoterapii (wspomagania organizmu za pomocą ziół) od zarania dziejów. Stanowiły źródło pożywienia oraz przynosiły ulgę w chorobie i bólu. Dziś do najchętniej wybieranych form należą wygodne herbatki, ziołowe mieszanki i suplementy ziołowe. Choć zioła mogą być cennym składnikiem jadłospisu i pomocą w razie niektórych dolegliwości, to pamiętaj, by spożywać je z głową ze względu na potencjalne skutki uboczne. Więc kiedy warto sięgnąć po zioła i na co należy uważać?

Zioła na talerzu

Zioła swoje prozdrowotne działanie zawdzięczają obecności składników, takich jak witaminy, mikroelementy, flawonoidy, glikozydy czy saponiny. Warto włączyć je do swojej diety, szczególnie w formie przypraw, których używasz podczas przygotowywania ulubionych potraw. Sporo leczniczych zastosowań mają powszechnie stosowane w kuchni zioła przeciwzapalne jak bazylia, cynamonowiec cejloński, cząber ogrodowy, kminek zwyczajny, kurkuma, czy lubczyk ogrodowy. Wiele z nich jest prawdziwie wielozadaniowa i oprócz działania przeciwzapalnego jednocześnie mogą wykazywać działanie uspokajające, uszczelniające naczynia krwionośne, przeciwbakteryjne, czy przeciwzakrzepowe. Na przykład alkaloidy zawarte w pieprzu i papryce (piperyna i kapsaicyna), oprócz nadania potrawie pikantnego smaku, wzmagają pracę żołądka, poprawiają apetyt i trawienie, a także mogą przynieść ulgę w chorobie morskiej czy zwiększać uczucie sytości.

W badaniu przedstawionym na łamach czasopisma naukowego British Journal of Nutrition, wykazano, że dodatek 30 mg kapsaicyny do pierwszego posiłku znacząco wpłynął na zmniejszenie apetytu uczestników badania w ciągu dnia - kolejny posiłek spożywali mniejszy. Warto rozważyć dodanie przypraw do potraw, jednak uważaj, aby nie przesadzić. Za duże ilości wspomnianej kapsaicyny mogą przyczyniać się do podrażnień, a nawet zwiększenia ryzyka choroby wrzodowej żołądka.

Zioła wspomagające układ pokarmowy

Pomocne przy problemach żołądkowo-jelitowych są łagodne napary ziołowe. Spożywane w umiarkowanej ilości mogą być też sprytnym uzupełnieniem odpowiedniej ilości płynów w przypadku osób, którym ciężko spożyć 1,5-2 litry czystej wody ze względu na smak. Jest to też zdecydowanie lepszy wybór w porównaniu z kolorowymi, słodzonymi napojami.


Jeśli poszukujesz działania osłonowego przy dolegliwościach żołądkowych lub bólu gardła, możesz rozważyć użycie prawoślazu, który sprawdzi się łagodząco także przy chorobie wrzodowej. Z kolei rozkurczowo na spięcia mięśni brzucha z pomocą przyjdą owoc kopru włoskiego, anyż, rumianek, mięta pieprzowa i rozmaryn. Ze względu na bezpieczeństwo, dzieciom, kobietom w ciąży i karmiącym oraz osobom z chorobami wątroby i nerek zaleca się napar z rumianku.


Jeśli szukasz wsparcia podczas diety redukcyjnej, typowe zioła na odchudzanie o działaniu przeczyszczającym nie będą najlepszym wyborem. Podczas odchudzania zadbaj o zbilansowane posiłki, obecność błonnika i wody w diecie oraz deficyt kaloryczny. Takie połączenie jest skuteczne i przede wszystkim bezpieczne, natomiast samodzielne stosowanie ziół przeczyszczających może być bardzo nieprzyjemne. Ich działanie opiera się na zwiększeniu produkcji żółci i soków żołądkowych i przyspieszenie opróżniania jelit. Nawet przy zastosowaniu zalecanej dawki mogą wystąpić bardzo bolesne skurcze jelit, dlatego podchodź ostrożnie do mieszanek ziołowych zawierających kruszynę, dziurawiec, marzannę barwierską i senes. Możesz za to wypić parę filiżanek naparu z mięty. która pobudza czynności wydzielnicze żołądka, jednak powinny jej unikać osoby z refluksem. W przypadku cukrzycy, spożycie ziół najlepiej skonsultować z lekarzem.

Zioła na wzmocnienie

Kolejną zaletą stosowania ziół jest wspomaganie odporności.
Czarny bez ma udowodnioną skuteczność w stymulacji układu odpornościowego. Badania wykazały, że owoc czarnego bzu aktywuje układ immunologiczny dzięki zwiększaniu wydzielania cytokin oraz łagodnie skraca przebieg grypy. Można z niego zrobić pyszny sok lub syrop. Takie przetwory uznane są za bezpieczne, można je podawać dzieciom i kobietom ciężarnym.


Na ukojenie nerwów polecane są zioła uspokajające jak szyszki chmielu, kwiaty lawendy i liście melisy. Jednak uwaga - napar z melisy nie powinien być przyjmowany przed planowaną operacją, ponieważ może utrudnić wybudzenie pacjenta. Nie można łączyć też melisy z innymi środkami uspokajającymi i nasennymi.

Roślinne składniki dla urody

Osoby poszukujące sposobów na problemy z cerą i przyspieszenie wzrostu włosów z pewnością spotkały się z poleceniami picia naparu z pokrzywy. Co ciekawe, włosy, podobnie jak paznokcie są wytworami skóry, dlatego stosując terapię celowaną w zdrowe włosy nie można uniknąć odżywienia skóry i paznokci. Wspaniałe, prawda? Podstawą dbania o urodę jest przede wszystkim zapobieganie wystąpieniu niedoborów składników odżywczych. Jeśli stymulujesz cebulki do wzrostu pijąc napar z pokrzywy i stosujesz masaż skóry głowy, warto zadbać o zbilansowaną dietę, by włosy odrastały zdrowe i mocne.


Jeśli obserwujesz u siebie nadmierne wypadanie włosów lub problemy skórne, najpierw wybierz się na badania. Wykonanie pełnej morfologii z oznaczeniem poziomu hormonów tarczycy powinno dać wskazówki dla dermatologa bądź trychologa. Badania wyszły w porządku? Możesz rozważyć picie naparów ziołowych. Pokrzywa może okazać się pomocna także w przypadku osób zmagających się z trądzikiem, dzięki właściwościom przeciwbakteryjnym. Pokrzywa wykazuje też łagodne właściwości antyalergiczne, ze względu na zawartość pochodnych tyrozyny, która działa przeciwhistaminowo.


Dbając o cerę, nie możesz zapomnieć o sprawnej barierze obronnej skóry. Potrzebuje ona ochrony przed negatywnym wpływem środowiska zewnętrznego i wolnymi rodnikami powodującymi podrażnienia i starzenie skóry. Pomocną grupą roślin będą te bogate w antocyjany, składniki o właściwościach przeciwzapalnych. Dzięki udziale w zwalczaniu wolnych rodników, działają przeciwstarzeniowo i przeciwnowotworowo. Największą dawkę antocyjanów znajdziesz w aronii, czarnych porzeczkach, borówkach oraz owocach czarnego bzu.

Uważaj na działania niepożądane!

Jeśli nie otrzymasz specjalnych zaleceń od lekarza, unikaj wspomnianych ziół przeczyszczających oraz ziół zawierających glikozydy nasercowe, takich jak naparstnica wełnista i purpurowa, konwalia majowa i miłek wiosenny. Ich działanie na układ sercowo-naczyniowy jest bardzo silne i ich nierozważne stosowanie może być niebezpieczne. Często obecne się w polskich spiżarniach ziele dziurawca ze względu na działanie przeciwdepresyjne jest bardzo popularne, jednak pamiętaj o tym, że dziurawiec nie powinien być stosowany w przypadku niskiej krzepliwości krwi, razem z pigułkami antykoncepcyjnymi i latem, ponieważ bardzo uwrażliwia na światło słoneczne. Wchodzi także w interakcje z wieloma lekami, w tym z antydepresantami.

Zioła bezpieczne dla dzieci

Zastanawiasz się co możesz podać dziecku do picia oprócz wody i czy możesz poczęstować malucha kubkiem naparu ziołowego? Wielu specjalistów jest zdania, że napoje zawierające kofeinę, jak np. zielona herbata nie są najlepszym wyborem dla dzieci. Jeśli jednak jest to 1 filiżanka słabego naparu to nie ma powodów do zmartwień. Dzieciom spokojnie można podawać herbatki owocowe - malinowe i z owoców dzikiej róży oraz napar z rumianku. Należy jednak zwrócić uwagę, by głównym źródłem płynów w diecie dziecka była czysta woda, a herbatki nie były dosładzane cukrem czy słodkim syropem.

Gdzie po zioła?

Kupując zioła zwracaj uwagę na informacje podane na opakowaniu - czy wyszczególnione są dawki maksymalnego spożycia i ewentualne interakcje. Pilnuj, aby nie przekraczać zalecanych maksymalnych dawek. Ze względów bezpieczeństwa najlepiej wybierać zioła od sprawdzonych producentów, przy których mamy pewność co do pochodzenia roślin, uzyskania najistotniejszych informacji odnośnie składu, dawkowania oraz sposobu przygotowania naparu. Rozważne stosowanie ziół jest wspaniałym uzupełnieniem dobrze zbilansowanej diety! Pamiętaj, że jeśli chorujesz i przyjmujesz leki, zanim sięgniesz po aromatyczny napar, najpierw skonsultuj się z lekarzem.

Unikalne mieszanki ziół znajdziesz w asortymencie Purella Super Herbs. A jeśli poszukujesz zbilansowanej diety, wypróbuj pełną wartościowych składników dietę BeDiet w wersji próbnej na trzy dni! W usłudze diety możesz też skontaktować się z dietetyczką i porozmawiać o zbilansowanym specjalnie dla Ciebie jadłospisie.

Bibliografia
Heinrich, M., Barnes, J., Prieto, G. J. M., Gibbons, S., Williamson, E. M., Kinghorn, A. D., & Blumenthal, M. (2018). Fundamentals of pharmacognosy and phytotherapy.
M. E. Senderski (2011). Zioła w leczeniu dolegliwości serca i układu krążenia
J. Niedworok, B. Kowal-Gierczak, E. Lamer-Zarawska (2007). Fitoterapia i leki roślinne
Yoshioka M, St-Pierre S, Drapeau V, Dionne I, Doucet E, Suzuki M, Trembley A. Effects of red pepper on appetite and energy intake. Br J Nutr 1999;82:115-123