Zdrowa dieta w ciąży a zdrowie dziecka w przyszłości
Bardzo ważnym tematem z zakresu żywienia jest zdrowa dieta w ciąży. Prawidłowo dobrany jadłospis dla mamy wspomaga rozwój dziecka, a także wspiera organizm kobiety w tym wymagającym czasie. Jednak nie jest to jedyny powód dla którego powinnaś zwrócić uwagę na odżywianie w trakcie ciąży. Jak się okazuje styl życia jaki prowadzimy w trakcie ciąży, w tym zdrowa dieta, może wpłynąć również na zdrowie dziecka w późniejszych latach życia.
Jaki wpływ na zdrowie malucha ma dieta w ciąży?
Wiemy nie od dziś, że dieta kobiety ma duży wpływ na przebieg ciąży i zdrowie maluszka. Szczególną uwagę powinniśmy zwrócić na kaloryczność naszego jadłospisu. Zapotrzebowanie na większość składników zwiększa się wraz z trymestrem, więc musimy pamiętać o odpowiednim zbilansowaniu diety w ciąży.
Niedożywienie mamy spowodowane np. dietą ubogą w kilokalorie i składniki odżywcze może być przyczyną niskiej masy urodzeniowej dziecka. Przy zmniejszonej dostawie składników odżywczych przez kobietę w ciąży organizm maluszka musi zdecydować, do którego organu przekaże pozyskaną z pożywienia energię - zazwyczaj jest to mózg. Natomiast nerki, trzustka, czy mięśnie mogą zostać odsunięte na drugi plan. W związku z tym te narządy nie będą otrzymywały wystarczającej ilości paliwa do prawidłowego rozwoju.
Niskokaloryczna oraz niskobiałkowa dieta w ciąży może zaburzyć rozwój trzustki u dziecka. Z tego powodu istnieje ryzyko rozwinięcia się u dziecka w wieku późniejszym insulinooporności, a także skłonności do podwyższonego poziomu glukozy we krwi na czczo. Z kolei w przypadku nieprawidłowego rozwoju nerek dziecka w okresie ciąży może przyczyniać się do zmniejszenia liczby nefronów (czyli najważniejszej jednostki nerek) co zwiększa skłonność do rozwoju nadciśnienia tętniczego w wieku dorosłym. Stąd nasuwa się pytanie: jaka powinna być kaloryczność diety kobiety w ciąży, aby zapobiec wspomnianym powikłaniom zdrowotnym u dziecka?
Pamiętajmy, że kaloryczność diety powinna być ustalona indywidualnie. Wszystko zależy od wieku mamy, masy ciała sprzed ciąży, a także obecnej aktywności fizycznej. Ogólne zalecenia mówią o konieczności zwiększenia kaloryczności diety o ok. 300 kcal w II trymestrze oraz ok. 400 kcal w III trymestrze w porównaniu z dietą sprzed ciąży. Oczywiście nie powinnyśmy stosować się dosyć często powtarzanego hasła „w ciąży należy jeść za dwoje”. Nadmiar kilokalorii może przyczynić się do zbyt szybkiego przyrostu masy ciała, a tym samym do powikłań w przebiegu ciąży, jak również utrudnień w trakcie porodu.
Nadwaga i otyłość mamy ma wpływ na zdrowie dziecka
Bądźmy świadomi, że nie tylko niedożywienie matki może wpływać na zdrowie dziecka w przyszłości. Podobne skutki niesie za sobą nadwaga i otyłość mamy przed ciążą, a także zbyt szybkie zwiększanie się masy ciała w ciąży. Powodują one przede wszystkim komplikacje w przebiegu ciąży, a także w trakcie porodu. To dlatego tak ważna jest kontrola masy ciała kobiety w ciąży oraz przestrzeganie zasad zdrowej diety. Spożywanie przez mamę zbyt dużych ilości tłuszczu z diety może zwiększać ryzyko chorób układu krążenia oraz cukrzycy typu 2 u dziecka w wieku późniejszym.
Dodatkowo nadwaga lub otyłość w ciąży zwiększają ryzyko wystąpienia zaburzeń glukozy. Jak się okazuje ma to również negatywny wpływ na zdrowie dziecka. Jeżeli u mamy w ciąży zdiagnozowana zostanie cukrzyca ciężarnych to istnieje ryzyko, że u dziecka w wieku starszym mogą rozwinąć się zaburzenia wydzielania insuliny, czy przemiany glukozy.
Anemia mamy a zdrowie dziecka w życiu dorosłym
Dosyć powszechnym problemem spotykanym w czasie ciąży jest rozwinięcie anemii spowodowanej niedoborem żelaza, która również może wpływać na zdrowie dziecka. Przede wszystkim matczyna anemia wywołuje komplikacje w unaczynieniu łożyska. W badaniach dowiedziono również, że niedobór żelaza u matek jest przyczyną m.in. nadciśnienia tętniczego w późniejszym okresie życia.
Dlatego dieta kobiety w ciąży powinna być szczególnie bogata w żelazo. Warto urozmaicić jadłospis o produkty pochodzenia zwierzęcego, czyli mięso (szczególnie wołowina, cielęcina), ryby, jaja. Żelazo znajdziemy również w produktach roślinnych takich jak pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa (w szczególności boćwina, bób, brokuły, burak, cykoria, szpinak, szczaw).
Niestety duża zawartość żelaza w produkcie nie zawsze oznacza, że jest on dobrym źródłem tego pierwiastka. Przyswajalność żelaza uzależniona jest od wielu czynników, takich jak obecność czynników hamujących i wspomagających wchłanianie oraz rodzaj żelaza. Niektóre polifenole znajdujące się w kawie i herbacie ograniczają wykorzystanie żelaza. Jeżeli chcemy zwiększyć jego przyswajalność pamiętajmy, żeby nie wypijać zbyt dużej ilości tych płynów w trakcie, ani w pobliżu posiłków.
Dodatkowo ważnym czynnikiem ułatwiającym wchłanianie żelaza są duże ilości witaminy C. Dlatego pamiętajmy, aby do porcji mięsa, czy ryby zawsze dodać porcję surówki (gotowane warzywa są zdecydowanie uboższe w witaminę C). Natomiast na kanapkę połóżmy nie jeden plasterek papryki, a ¼ papryki, aby zdecydowanie zwiększyć ilość witaminy C w jadłospisie. Takie dodatki do diety na pewno pomogą zwiększyć wchłanianie żelaza z diety.
Zdrowa dieta w ciąży to zdrowy maluch w przyszłości
W ostatnich latach ukazało się wiele artykułów naukowych pokazujących, jak zdrowy styl życia kobiety w ciąży wpływ na rozwój dziecka. Jednak do całkowitego zrozumienia tego tematu potrzeba jeszcze wielu lat obserwacji społeczeństwa. Mimo to, obecnie można z pewnością stwierdzić, że zaburzenia wzrastania dziecka w trakcie ciąży mają ogromny wpływ na występowanie chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2, a przede wszystkim nadciśnienia tętniczego. Dlatego przyszłe mamy w trosce o maluszka powinny zwrócić szczególną uwagę na swój sposób odżywiania. Pamiętajmy, że nadwaga i otyłość mamy zdecydowanie może mieć wpływ na zdrowie dziecka nie tylko w okresie niemowlęcym. Ważne jest również, aby każda kobieta planująca ciążę zadbała o zdrową dietę, a także regularną aktywność fizyczną. Wtedy maluszek już od samego początku będzie miał idealne warunki do rozwoju.
- Marciniak A. i wsp. Fetal programming of the metabolic syndrome, Taiwanese Journal of Obstetrics & Gynecology 2017;
- Moreno-Fernandez J i wsp. Impact of Early Nutrition, Physical Activity and Sleep on the Fetal Programming of Disease in the Pregnancy: A Narrative Review, Nutrients 2020;
- Duttaroy A. K., Basak S. Maternal dietary fatty acids and their roles in human placental development, Prostaglandins, Leukotrienes and Essential Fatty Acids 2020;
- Solange Augusta de Sa i wsp. Anemia in pregnancy: impact on weight and in the development of anemia in newborn, Nutricion Hospitalaria 2015;