Witamina D – działanie

Witamina D wykazuje bardzo szeroki wpływ na organizm człowieka. Dostarczanie jej na odpowiednim poziomie jest bardzo ważne dla zachowania mocnych kości, które są dzięki niej mniej podatne na złamania. To też składnik odpowiadający za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, mięśniowego, hormonalnego, sercowo-naczyniowego czy immunologicznego. Niedobory witaminy D mogą mieć poważne konsekwencje zdrowotne, bo sprzyjają między innymi zaburzeniom lipidowym, nadciśnieniu, chorobom serca, cukrzycy czy też nowotworom. Odgrywa ona też istotną rolę w kształtowaniu odporności.

Witamina D – gdzie występuje?

Jak zadbać o odpowiednią podaż witaminy D? Być może cię to zaskoczy, ale w przypadku tego składnika, dieta nie jest najlepszym źródłem. Pokrycie zapotrzebowania na tę witaminę z jedzenia teoretycznie jest możliwe, ale równocześnie bardzo trudne. Znajdziesz ją w rybach, jajach, mleku, maśle, serze czy grzybach. Jednak,  żeby pokryć zapotrzebowanie na witaminę D z pożywieniem musiałabyś dziennie zjadać np. ponad 330 g łososia, kilogram tuńczyka, 37 żółtek jaj, 5 kg dorsza albo wypijać ponad 166 litrów mleka! Jak widzisz trudno byłoby wypełnić normy na dostarczenie sobie witaminy D. Szacuje się, że z dietą jesteśmy w stanie pokryć maksymalnie 20% zapotrzebowania na witaminę D.

Skąd pozyskać resztę? Największe ilości witaminy D nasz organizm jest w stanie wytworzyć sobie sam pod wpływem promieni słonecznych. Z tego powodu bardzo często nazywa się ją „witaminą słońca”.

Witamina D – synteza skórna

Aby dostarczyć sobie odpowiednią dawkę witaminy D, należy codziennie między 10:00 a 15:00 przebywać na słońcu przez około 15 minut. Trzeba przy tym odsłonić przedramiona i częściowo nogi i nie mieć na tych częściach ciała filtrów UV. W praktyce oznacza to, że zakładamy koszulkę z krótkim rękawem oraz krótkie spodenki i wychodzimy w tych godzinach na przykład na krótki spacer. Ot, cała filozofia! ;)

Jest jednak jedno „ale”. Niestety w Polsce nie jest to proces możliwy do przeprowadzenia przez cały rok, a jedynie od maja do września. Dlaczego tylko wtedy? Są to rzecz jasna słoneczne i ciepłe miesiące, ale nie jest to pełne wytłumaczenie. Poza tym okresem, w rejonach świata położonych powyżej 35° szerokości geograficznej północnej (w tym w Polsce) kąt padania promieni słonecznych jest zbyt mały, a przez to synteza skórna nie jest efektywna. Z tego powodu, nawet jeśli w październiku czy marcu świeci słońce, to i tak z tego źródła nie pokryjemy zapotrzebowania na witaminę D. Dlatego też od września do kwietnia (a w niektórych grupach wiekowych nawet przez cały rok) rekomenduje się jej suplementację.

Suplementacja witaminą D

Jakie dawki należy przyjmować, aby uniknąć niedoborów witaminy D? Standardowo, młodzieży i osobom dorosłym (między 11. a 65. rokiem życia) zaleca się przyjmowanie od 800 do 2000 IU (jednostek międzynarodowych). Dzieci (od 1. do 10. roku życia) powinny otrzymywać 600-1000 IU.

Pozostałe grupy wiekowe powinny stosować suplementację przez cały rok. Noworodkom i niemowlętom należy podawać witaminę D niezależnie od pory roku w ilości 400 IU w pierwszym półroczu, a następnie 400-600 IU (w zależności od tego, czy karmione są mlekiem modyfikowanym czy piersią) w drugim półroczu. Suplementację przez cały rok w ilości 800-2000 IU zaleca się też osobom o ciemnej karnacji, a także seniorom po 65. roku życia (ze względu na mniejszą efektywność syntezy skórnej), przy czym po 75. roku należy zwiększyć dawkę do 2000-4000 IU (z uwagi na dodatkowo utrudnione wchłanianie i zmieniony metabolizm witaminy D).

W przypadku stwierdzonych niedoborów, dawki powinny być większe. Pamiętaj jednak, że stosowanie dużych dawek zawsze powinnaś skonsultować z lekarzem, bo nadmiar witaminy D także jest szkodliwy. W tym wypadku więcej, nie znaczy lepiej. Witaminę D przyjmowaną z suplementów jesteśmy w stanie przedawkować, ale - co ciekawe – nie jest to możliwe poprzez zbyt długie przebywanie na słońcu.

Kolejną, ważną kwestią jest wybór preparatu. Najbezpieczniej jest kupić taki, który zarejestrowano jako lek a nie suplement, bo te drugie nie muszą mieć przeprowadzonych badań przed dopuszczeniem ich do sprzedaży. Ponieważ witamina D lepiej wchłania się w towarzystwie tłuszczu, warto przyjmować ją razem z posiłkiem go zawierającym (oleje, orzechy, awokado itd.) albo kupić taki preparat, który zawiera w swoim składzie olej.

Jak sprawdzić, czy mamy niedobór witaminy D?

W celu sprawdzenia stężenia witaminy D w organizmie wykonuje się badanie krwi. Oznacza się z niej jej aktywną formę – kalcydiol (czyli 25(OH)D). Za stężenie optymalne uważa się zakres 30-50 ng/ml (75 – 125 nmol/l) i do takiego stężenia powinno się też dążyć.

Dbaj więc o prawidłowe stężenie witaminy D w organizmie. W okresie od września do kwietnia pamiętaj o odpowiedniej suplementacji. W pozostałych miesiącach możesz korzystać z naturalnej syntezy skórnej. Zwróć jednak uwagę, że jeśli wiosną i latem nie spędzasz na słońcu odpowiedniego czasu, bo np. cały dzień jesteś w biurze albo w domu, zawsze smarujesz skórę kremami z filtrem UV lub zakrywasz ciało ubraniami, suplementację powinnaś stosować przez cały rok.

Wypróbuj zbilansowaną dietę BeDiet w wersji próbnej na trzy dni, aby przekonać się, jak łatwo odżywiać się i żyć zdrowo!

Źródła:

  • Walicka M. et al., Niedobór wit. D - problem społeczny, Post Nauk Med, 2019, tom 32, nr 1, s. 14-22.
  • Rusińska A. et al., Zasady suplementacji witaminą D - nowelizacja 2018 r. Post Neonatol, 2018; 24(1)